هم میهن گرامی, مهر نموده و ما را در پخش نامه پان ایرانیسم یاری نمایید. سپاس!

نامه پان ایرانیسم
شماره 67 -آدینه 16فروردین ماه 1398 – 5 آوریل 2019

درود بر هم میهنان گرامی

نوشته های زیر تقدیم می شوند
دمکراسی و همبستگی ملی
نامه عذرخواهی یک معلم اهل بهبهان در خوزستان از ملت ایران
بهار تلخ
مادرم ایران است
چگونه می‌توان ایرانی بود ؟
جشن نوروز از سال آینده در تاق کسرا برگزار خواهد‌ شد.

بهار تلخ

نامه عذرخواهی یک معلم اهل بهبهان در خوزستان از ملت ایران

برگرفته از خوزستان پاره تن ایرا زمین است
T.me/iran_khouzestan
***

مادرم ایران است

روزی که زاده شدم ، مادرم ایران بود ، پدرم هم که زاده شد ، مادرش ایران بود و همینطور پدرِ پدرم ! بی شک فرزندانِ فرزندان من نیز مادرشان ایران خواهد بود ! مادرم محزون است ، مادرم بیمار است ، اما همچنان مادرم ایران است ! بیماری اش ، دلتنگی اش و اسارتش خود خواسته نیست ! بیماری اش از نا آگاهی فرزندانش است . وظیفه ی ماست که تنهایش نگذاریم ، برای درمانش به پا خیزیم و بجنگیم، جنگی مدام به راه ایران . ایران که جای فرهنگ هاست . ایران که وطن ماست و ایرانی که مادر همه ی ماست برای همه ی نسلها . تا ایران باشد ، تا ایران باشد ، تا ایران باشد .
پاینده ایران .

کاوه شهریاری . شانزدهم فروردین ماه ۱۳۹۱

***
چگونه می‌توان ایرانی بود؟

نوشته ی : دکتر عبدالحسین زرین کوب

تقریبا دویست سال پیش در عهد روشنگری، منتسکیو، نویسنده و فیلسوف فرانسوی، با لحنی طنزآمیز و پرکنایه که در سراسر [کتاب ] «نامه‌های ایرانی» او جلوه دارد، سؤالی تفکربرانگیز در دهان از حیرت بازمانده‌ی پاریسی‌های کنجکاوی گذاشت که درباره‌ی شکل غریب و قصه‌های حرمسرای دو مسافر ایرانی – ‌‌ریکا و ازبک – از روی تعجب و فضولی پچ و پچ می‌کردند و با هیجان تمام می‌پرسیدند :

البته پاریسی‌های بی‌خیال وقتی کتاب منتسکیو را کنار نهادند، کنجکاوی خود را هم که درین مورد شاید خیالی بود از خاطر بردند و منتسکیو هم در میان هزار و یک پرسش بی‌پاسخ که درباره‌ی نابسامانی‌های زمانه‌ی خویش داشت، این پرسش را دیگر فراموش کرد. اما من از وقتی هم چون یک دانش‌آموز در درس ادبیات فرانسه با این پرسش آشنا شدم ، اغلب آن را مثل یک نشانه‌ی استفهام پیش نظر داشته‌ام و بارها درباره‌ی آن اندیشه کرده‌ام .

چگونه می‌توان ایرانی بود؟ بدون شک خون و نژاد درین مورد عامل اساسی نیست ؛ چرا که از دوران هخامنشی تا امروز آن قدر اقوام مختلف از پارسی و سکایی و تورانی و یونانی و عرب و تاتار در این سرزمین به هم آمیخته‌اند که تصور خون و نژاد خالص کودکانه است و با این همه نسل‌هایی که از برخورد این اقوام در این سرزمین به وجود آمده‌اند، همواره در ایران و برای ایران زیسته‌اند و اگر از یک نژاد خالص هم می‌بودند بیشتر ازین ایرانی به شمار نمی‌آمدند. زبان هم اگر چه بی‌تردید در تکوین شخصیت ایرانی نقش اصلی دارد، اما تصور آن که تنها با یک زبان خالص و به‌ویژه خالی از لغات غیرایرانی است که ایرانی می‌تواند ایرانی باشد، چیزی جز یک رویای شیرین نیست و وسوسه‌ای که امروز بعضی از دوستان ما را وامی‌دارد که نسبت به عناصر غیرایرانی زبان فارسی رو ترش کنند ، هر چند ناشی از غیرت ملی است اما اصرار و ابرام در آن، ‌زبان ما را محدود می‌کند و فرهنگ ما را از آنچه طی قرن‌ها تاریخ خویش به غنیمت یافته است، محروم می‌دارد. حقیقت آنست که فرهنگ اسلامی در درخشان ترین ادوار خویش که دوره‌ی پیش از مغول است ، بیش از هر چیز ایرانی است و نمی‌توان تأثیری را که این فرهنگ ایرانی در زبان اخلاف سعدی و حافظ گذاشته است، تنها به این بهانه که از نفوذ یک زبان غیرایرانی هم نشانه‌هایی دارد در خور تأسف یافت. در سراسر این دوره‌ی طولانی آنچه در فرهنگ اسلامی به عنوان یک عنصر فایق درخشیده است، ‌فرهنگ ایرانی است و وجود پاره‌ای لغات مربوط به زبان قرآن در واقع برگه‌هایی است که از نفوذ معنوی فرهنگ ایرانی در دنیای اسلام حاکی است و ممکن نبود این نفوذ ایرانی تمام دنیای اسلام را از قلمرو عثمانی تا سرزمین بنگاله تحت سیطره‌ی خویش درآورد و از قبول پاره‌یی لغات عربی که در واقع لغات قرآنی بود، برکنار بماند. به علاوه در دنیا کدام زبان هست که مثل زبان ما با فرهنگ و نژادهای گوناگون از مهاجم و مهاجر برخورد کند و یک‌دست و خالص مانده باشد ؟

در تمام آنچه میراث ایرانی خوانده می‌شود – فرهنگ ایرانی- البته چیزهایی هم از تأثیر اقوام دیگر هست ؛ اما این نکته به وحدت و تمامیت آن به عنوان یک میراث ایرانی آسیبی نمی‌زند. در حقیقت آنچه تمدن دنیا به ایران مدیون است آن اندازه هست که اصالت فرهنگ ایرانی را ، خواه در دوره‌ی پیش از اسلام و خواه در دوره‌ی اسلامی که ادامه‌ی دوره‌ی پیش از اسلام وی نیز محسوب است، ‌ورای هر گونه تردید قرار دهد به‌ویژه که تاریخ و انسانیت از لحاظ ادب و هنر هم چنین از لحاظ دین و اخلاق به فرهنگ ایرانی بسیار مدیون است. از جمله در ادب نه فقط “فابل” و “قصه” به ادب ایرانی مرهون است، بلکه از گوته تا آندره ژید، از رمانتیسم تا پارناسیسم، ‌کمتر نویسنده‌ی نام آور در مکتب‌های گونه‌گون اروپایی هست که در شعر، قصه، یا درام چیزی مدیون ایران نباشد. ایران در هنر موسیقی از راه موسیقی عربی به طور غیرمستقیم در موسیقی قرون وسطای اروپا تأثیر گذاشت و در هنر معماری تأثیر آن در به هم آمیختن رؤیاهای شرق و غرب حتی از دوره‌ی پیش از اسلام محسوس بود. چنان که محققان تردید دارند که معماری بیزانس بدون تأثیر و نفوذ معماری ایرانی ممکن بود به توسعه و کمالی که بدان دست یافت، برسد.[۱] حتی در دوره‌ی اسلامی این رؤیای مرمرین که تاج محل نام دارد و در اگره‌ی هند عالی‌ترین تجسم ذوق معماری را عرضه می‌کند، از قریحه‌ی معمارانی که تربیت ایرانی داشتند الهام گرفت.

در دین و اخلاق هم آنچه ایرانی به دنیا داده است قابل اهمیت است. تصور نزاع دایم بین نیکی و بدی که گرایش انسان به نیکی را در حکم همکاری در بنای دنیای اهورایی می‌کند ، در جهانی که ایده‌آل اخلاقی آشور و بابل درنده‌خویی را بر آن حاکم کرده بود،‌ یک انقلاب اخلاقی برای تمام انسانیت بود. قرن‌ها پیش از مسیحیت ، مهرپرستی ایرانی فکر برادری بین افراد انسانی را حلقه‌ی پیوند بین پیروان خویش ساخت چنان که فکر تلفیق بین ادیان بزرگ را که حتی در زمان‌های نزدیک عصر ما امثال نادرشاه و اکبر امپراتور آرزویی دسترس‌ناپذیر یافته‌ بودند، تعلیم مانی تا حد زیادی به تحقق نزدیک کرد. در توسعه و نشر اسلام نیز ایرانی‌ها کمتر از سایر مسلمین نکوشیده‌اند و عرفان اسلامی هم در ادب هیچ قوم اسلامی بهتر از آنچه در آثار عطار و جلال‌الدین مولوی و حافظ آمده است ، تجلی نیافت.

بدین گونه سرمایه‌گذاری ایرانی در بازار فرهنگ جهان آن اندازه بود که در داد و ستد معنوی بین‌المللی برای وی اعتبار کم نظیر تأمین کند. در هر حال درست است که آنچه ایرانی در مجموع میراث خویش به دنیا مدیونست قابل ملاحظه است، اما آنچه نیز وی به دنیای داده است اندک نیست و اگر آن را از دنیا بازستاند، در بسیاری چیزها هست که کار دنیا لنگ خواهد شد.

شک نیست که در جامعه‌ی جهانی هم مثل جامعه‌ی شهری و کشوری ، هیچ قوم نمی‌تواند نقش خیالی یک روبنسون کروسوئه ی واقعی را بازی کند : هم کشاورز هم صنعت‌گر و هم اهل جنگل باشد و در همه چیز خود را از اقوام دیگر بی‌نیاز یابد. ایرانی هم در دنیایی که تمام ملت‌ها را با رشته‌هایی دیدنی و نادیدنی به هم پیوسته است نمی‌تواند خود را محدود به زندگی گذشته‌ی خویش بدارد و تا هست، خواب تجدید حیات عهد هخامنشی و ساسانی را ببیند. در گذشته‌، فرهنگ ایرانی عناصر مثبت و زنده‌ی فرهنگ‌های دیگر را گرفته ‌است و چیزهای ارزنده‌یی هم به این فرهنگ‌ها داده است و این داد و ستد که در عین حال معرف شوق حیاتی و روح انعطاف‌پذیر اوست، به فرهنگ وی جنبه‌ی تلفیقی می‌دهد و آن را با فرهنگ‌های شرق و غرب مرتبط می‌دارد.

اما فرهنگ ایرانی در عین حال یک عنصر اصیل ایرانی دارد که معرف روح خود اوست و فقط با این روح است که وی در فرهنگ اقوام دیگر نفوذ می‌کند و حتی در برخورد با اقوام مهاجم آن‌ها را نرم و در خود حل می‌کند. این عنصر انسانی در جزو جزو تمام آداب و اطوار ایرانی چنان رسوخی دارد که آن را به آسانی نه تعریف می‌تواند کرد و نه تعیین.

البته ایرانی بدون آن که مثل «اوزبک» منتسکیو حرمسرایی آکنده از رشک و دسیسه داشته‌ باشد،‌ بدون آن که مثل «حاجی بابا»ی جیمز موریه وجودش معجونی از زبونی و زیرکی باشد و بدون آن که مثل «جعفرخان از فرنگ‌آمده»‌ی خودمان در همه چیز به جاذبه‌ی غربزدگی تسلیم باشد، ایرانی است و حتی ایرانی ترست اما دیگر بدون ادب و ظرافت طبع و بدون انعطاف‌پذیری و تسامح فکری خویش و بدون عدالت‌جویی تاریخی خویش ایرانی نخواهد بود. درست است که ادب و ظرافت وی ممکن است گاه تا حد ریا و تملق تنزل کند و از نوع چیزی باشد که مصداق اخلاق‌بردگی است، اما بی‌شرمی و دریدگی و بی‌بند و باری هم که همراه غربزدگی به دیار ما می‌آید، شاید از جهت مورفولوژیک چیزی نباشد جز بازمانده‌یی از طعمه‌ربایی‌ها و ستیزه‌جویی‌های انسان عهد غار. تسامح جویی‌ هم گویا با روح توتالیتر که امروز در بسیاری از جوامع مدرن غلبه دارد، سازگار نباشد؛ اما در گذشته امپراتوری عظیمی برای کوروش به وجود آورده است که انهدام و تجزیه‌ی آن در غلبه‌ی اسکندر بی‌شک حاصل عدول از آن بود. تسامح و عدالت دو بال قوی بود که فرهنگ ایرانی را در گذشته به اوج انسانیت رسانید. عدالت نه فقط امری بود که، به روایت هرودوت، فرمانروایی دیااکو بنیان‌گذار نخستین سلطنت ایرانی به خاطر تأمین آن به وجود آمد، بلکه حتی در عقاید دینی نیز عدالت اهمیت داشت و اهورامزدا، هم خودش داور و دادگر بود و هم روز رستاخیزش را به خاطر تأمین عدالت مقرر کرده بود. دو مظهر بیدادی هم که از عدالت اهورایی منحرف بوده‌اند ، در اساطیر و حماسه‌های ما به دنیای انیران منسوب شده‌اند : ضحاک و افراسیاب که در واقع به سبب همین بیدادگریشان در اذهان سازندگان حماسه‌ها نمی‌توانسته‌اند ایرانی تلقی شوند. عدالت و تسامح که فرمانروایی ضحاک و افراسیاب تجاوز به آن محسوب می‌شد، جوهر واقعی فرهنگ ایرانی بود. نخستین امپراتوری پارسی که کوروش بنیان نهاد یک قانون اساسی داشت که عبارت بود از تسامح نسبت به عقاید دیگران ، و من آن را مکرر «تسامح کوروشی » خوانده‌ام. همین تسامح کوروشی بود که اتباع یونانی را در قلمرو هخامنشی‌ها فرصت اندیشه و عمل می‌داد. حتی در ولایت ایونیا که زادگاه نخستین آثار فلسفه‌ی یونان و جزو قلمرو هخامنشی بود ، چنان که یک مورخ معروف فلسفه‌ی یونانی می‌گوید.[۲] آنچه را تنگ‌نظری آتنی اجازه نمی‌داد، تسامح معروف ایرانی در ظهور و توسعه‌ی فلسفه‌ی تحقق بخشید. این روح عدالت‌ و تسامح، با آن که مکرر به سبب حوادث اجتناب‌ناپذیر از تجلی بازماند حتی در دوره‌ی اسلامی نیز جوهر واقعی فرهنگ ایرانی باقی ماند. عدالت نزد معتزله و شیعه که هر دو را باید معرف نفوذ روح ایرانی در اسلام شمرد، مایه‌ی اختلاف «اهل عدل» با عامه‌ی اهل سنت شد. به علاوه کتاب‌های ادب و اخلاق و حتی سیاست آن را هم چون عالی‌ترین آرمان انسانی ستودند. در مورد تسامح نیز تأثیر میراث قومی تا جایی رسید که عرفا اختلاف ادیان را لفظی شمردند و حافظ «جنگ هفتاد و دو ملت را» عذر نهاد که «چون ندیدند حقیقت، ره افسانه زدند». چنان که قرن‌ها پیش از سارتر و راسل هم عرفای ما به جنایات جنگ اعتراض کردند و در دنیایی که صلیب مسیح با اژدهای مغول بر قتل مسلمانان شرق هم پیمان بود ، سعدی بانگ در داد که: «بنی آدم اعضای یکدیگرند.»

اگر ایرانی در طی تاریخ دراز خویش بارها فرصت یافته است که چیزهای سودمند به دنیا هدیه کند، ‌اغلب در مواردی بوده است که تسامح و عدالت در محیط حیاتش غلبه‌ی کافی داشته‌ است. چنان که از ادبیات عظیم گذشته‌ی ما آنچه در محیط بی‌تسامح و عاری از عدالت ترک و تاتار قرون وسطایی عرضه شد T تملق‌های رنگ‌آمیز ابله‌فریبی است که در قصاید امثال فرخی و انوری و ظهیر انعکاس دارد. معانی عرفانی و عمیقی که شعر گذشته‌ی ما را از هوای تازه‌ی افق‌های پاک انسانیت سرشار می‌کند ، در دنیای خانقاه‌ها و مجامع اهل علم به وجود آمده است که عدالت و تسامح در دوران‌های سختی فقط در چهار دیوار آنها پناهگاه می‌یافته است.

درست است که در بعضی مواقع مثل آنچه در عهد خسرو انوشیروان در مبارزه‌ی با پیروان مزدک انجام شد یا آنچه در زمان‌های نزدیک به عهد ما در مبارزه با پیروان بعضی مذاهب تازه جریان یافت، ‌این تسامح و عدالت قدری فراموش شد اما نه فقط آن تندروی‌ها با روح ایرانی توافق نداشت و خردمندان گذشته هم آن گونه خامی‌ها و بیدادی‌ها را هرگز از روی میل و رضا نستودند، ‌بلکه این هیجان‌ها در قیاس با تعادل به‌نسبت پایدار و مستمر روح ایرانی، در اصل لحظه‌ای کوتاه بیش نیست و آنها که در درام‌های بزرگ با ورطه‌های روح انسان آشنایی دارند ، بی‌گمان برخورده‌اند به این که متعادل‌ترین روح‌ها هم لحظه‌‌های بحرانی دارند و البته همان گونه که هیجان‌های ناگهانی و بی‌لگام یک روح متعادل و صف تعادل را از او سلب نمی‌کند چند هیجان زودگذر و بی‌دوام هم در تاریخ دراز یک قوم نمی‌تواند نشانی باشد بر بی‌تعادلی روحی آن قوم و بی‌تسامحی او.

در فتوح اسلامی هم این روح ایرانی آسیب قوی ندید بلکه از اسلام نیز وسیله‌یی ساخت برای آن که استعدادهای خویش را عرضه کند و البته در آنچه به فرهنگ اسلامی مربوط است ، بدون شک زبان ایرانی یک زبان آریایی است در نقل و نشر این دین سامی همان نقشی را داشته‌ است که زبان آریایی لاتینی داشت در نشر و توسعه‌ی مسیحیت سامی. وقتی صحبت از فرهنگ ایرانی است، زبان این فرهنگ را که آمیزش پاره‌یی لغات غیر ایرانی با لغات دری به آن قدرت حیاتی قابل ملاحظه‌یی بخشیده است، نمی توان از خاطر برد. درست است که این زبان خالص نیست اما وجود خونی تازی و تاتار در امثال ابومسلم، شاه عباس و نادرشاه هم آیا ما را در ایرانی بودن آنها باید به شک بیندازد؟ زبان حافظ و سعدی و خیام و مولوی زبان واقعی فرهنگ ایرانی است و وجود پاره‌یی لغت‌های غیرایرانی درین زبان نمی‌تواند علاقه‌ی ما را نسبت به آن کم کند. می‌گویند ادوارد براون انگلیسی وقتی برخورد با دانشمندانی می‌کرد که می‌توانستند به فارسی تکلم کنند، هر زبان دیگری را کنار می‌گذاشت و می‌گفت باید فارسی حرف زد ؛ چرا که وقتی انسان فارسی حرف می‌زند احساس می‌کند زبانش انسانی‌تر است. نمی‌دانم آیا ایرانی‌هایی که در خانه‌ی خود با فرزندان ایرانی خود به زبان فرنگی حرف می‌زنند یا در ادارات، کارگاه‌ها و بیمارستان‌ها مطالب خود را به زبان انگلیسی تقریر می‌نمایند ، از این کلام براون احساس شرمساری می‌کنند؟

من وقتی در باب گذشته‌ی ایران تأمل می‌کنم از این که ایرانی‌ها دنیا را به نام دین یا به نام آزادی به آتش و خون نکشیده‌اند، از این که مردم سرزمین‌های فتح شده را قتل عام نکرده‌اند و دشمنان خود را گروه گروه به اسارت نبرده‌اند، از این که در روزگار قدیم یونانی‌های مطرود را پناه داده‌اند؛ ارامنه را در داخل خانه‌ی خویش پذیرفته‌اند؛ جهودان و پیغمبرانشان را از اسارت بابل نجات داده‌اند؛‌ ازین که در قرن‌های گذشته جنگ صلیبی بر ضد دنیا راه نینداخته‌اند و محکمه‌ی تفتیش عقاید درست نکرده‌اند؛ ازین که ماجرای سن بارتلمی نداشته‌اند و با گیوتین سرهای مخالفان را درو نکرده‌اند؛ ازین که جنگ گلادیاتورها و بازی‌های خونین با گاو خشم‌آگین را وسیله‌ی تفریح نشمرده‌اند؛ ازین که سرخ‌پوست‌ها را ریشه‌کن نکرده‌اند و بوئرها را به نابودی نکشانیده‌اند؛ ازین که برای آزار مخالفان ماشین‌های شیطانی شکنجه اختراع نکرده‌اند و اگر هم بعضی عقوبت‌های هولناک در بین مجازات‌های عهد ساسانیان بوده است آن را همواره به چشم یک پدیده‌ی اهریمنی نگریسته‌‌اند و ازین که روی هم رفته ایرانی‌ها به اندازه‌ی سایر اقوام کهنسال دنیا نقطه‌ی ضعف اخلاقی نشان نداده‌اند، احساس آرامش و غرور می‌کنم و در این احوال اگر پرسش سمج و تأمل‌انگیز منتسکیو و پاریسی‌های کنجکاوش یقه‌ام را بگیرد و باز از من بپرسد «چگونه می‌توان ایرانی بود؟» پاسخ روشنی برای آن آماده دارم.

جوابی که خود پرسشی دیگرست‌: «چگونه می‌توان ایرانی نبود؟ » گمان دارم نسل تازه‌یی که حالا دارد به عرصه می‌آید و حتی نسل‌هایی که می‌بایست شاهد استمرار تاریخ و فرهنگ ایران باشند نیز می‌خواهند همین جواب غرورانگیز را در برابر پرسش منتسکیو داشته‌ باشند. در این صورت می‌بایست نه فقط خودشان این عنصر اخلاقی و انسانی را که در فرهنگ ایران هست، حفظ کنند بلکه از طرف ما نیز باید این اندازه سعی شود که با ایجاد تزلزل در این آرمان‌های انسانی، ‌امید آن که در آینده هم ایرانی مثل ایرانی گذشته‌ی ملامت‌پذیر بماند، از بین نرود.

با این همه هرگاه روزی بیاید که زبان ما از دخالت‌های هوسناکانه‌ی امروزینگان آسیب ببیند و محدود شود، ‌هرگاه ظرافت و ادب سنتی ما به خشونت و وقاحت عاری از گذشت بگراید، ‌هرگاه روح عدالت‌جویی در نزد ما به درنده‌خویی انتقام‌جویانه منتهی شود، هرگاه به جای تسامح فرخنده‌ی کوروشی سانسور عقاید در فرهنگ ما رواج پیدا کند و علاقه‌ی به خیر مزدیسنایی در بین ما جای خود را به خودپرستی‌های دیوینسان بدهد، در آینده‌ بسا که دنیای انسانیت با کنجکاوی پاریسی‌های عهد منتسکیو اما با ناخرسندی و نفرتی که در خور روح تهذیب‌یافته‌ی انسان کامل خواهد بود، از روی تلخی و انکار خواهد پرسید: « ایرانی؟ … چگونه می‌توان ایرانی بود؟ » امید من آن ‌است که در آینده نیز لحن این پرسش هرگز از شور و شوق ستایش‌گرانه‌ی دوستداران ایران خالی نباشد.

پانویس:

Talbot Rice, “Persia and Byzantium” In Legacy of Persia, 58

.Zeller, Outlines of the history of Greek Philosophy, 1955/23

برگرفته از : کتاب «نه شرقی، نه غربی، انسانی»، دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، چاپخشِ امیرکبیر، اردیبهشت‌ماهِ ۱۳۵۲.

بازچاپ با اندکی ویرایش در کتاب «نامه‌یِ ایران»، جلدِ ۵، حمید یزدان‌پرست، چاپخشِ اطلاعات، تهران، ۱۳۸۸، رویه‌هایِ ۱۹ تا ۲۶.

درباره‌یِ زنده‌یاد دکتر عبدالحسینِ زرین کوب
دکتر عبدالحسینِ زرین‌کوب پژوهشگرِ تاریخ‌دان و تاریخ‌نگار، ادب‌دان و فرهنگ‌شناس، ایران‌شناس و اسلا‌م‌شناس، حافظ‌شناس و مولوی‌پژوه در ۲۷ اسفندماهِ ۱۳۰۱ خورشیدی در استانِ لرستان، شهرِ بروجرد به خاک گهربار دیده بر جهان گشود.
این بزرگمرد ایرانی در سالِ ۱۳۲۷ دانشنامه‌یِ کارشناسیِ ادبیاتِ خود را با رتبه‌یِ نخست از دانشکده‌یِ ادبیاتِ دانشگاهِ تهران و در سالِ ۱۳۳۴ از پایان‌نامه‌یِ دکترایش در رشته‌یِ ادبیاتِ همین دانشکده زیرِ نامِ «نقدالشعر، تاریخ و اصولِ آن» به راهنماییِ علامه بدیع‌الزمانِ فروزانفر دفاع کرد.
در سالِ ۱۳۳۰ به همراهِ شماری از فضلایِ عصر همچون شادروان دکتر محمدِ معین، زنده‌یاد دکتر پرویزِ ناتلِ خانلری، جاودان یاد دکتر غلامحسینِ صدیقی و جاویدنام دکتر عباسِ زریابِ خویی برایِ مشارکت در طرحِ ترجمانِ مقاله‌هایِ دایره‌المعارفِ اسلام (چاپِ هلند) دعوت شد.
دکتر زرین‌کوب به استادی در دانشگاه‌هایِ تهران، پرینستون و کالیفرنیا در آمریکا، آکسفوردِ انگلستان و سوربنِ فرانسه و هند و پاکستان پرداخته‌است.
دکتر زرین‌کوب در روز ۲۴ شهریورماهِ ۱۳۷۸ خورشیدی درگذشت و در قطعه‌یِ هنرمندانِ بهشتِ زهرایِ تهران، ردیف ۱۴۳، قطعه‌ی ۸۸ به خاک سپرده شد.

دکتر منوچهرِ امیری استادِ ایرانی در دانشگاه‌هایِ آمریکا گفته‌اند: «دکتر زرین‌کوب یکی از نوابغی است که ۲۰۰، ۳۰۰ سال باید بگذرد تا یکی مثلِ ایشان پیدا شود».

همسر زنده‌یاد دکتر عبدالحسین زرین‌کوب شادروان دکتر قمر آریان که یار معنوی او در برخی از آثار ادبی بود و از نخستین دانشجویانِ زنِ دانشکده‌یِ ادبیاتِ دانشگاهِ تهران و سپس استادِ ادبیاتِ دانشگاهِ تهران بود، در ۱ فروردین‌ماهِ ۱۳۰۱ در قوچان زاده شد و در ۲۳ فروردین ۱۳۹۱ خورشیدی در سن ۹۰ سالگی درگذشت و در قطعه‌یِ هنرمندانِ بهشتِ ‌زهرا، ردیف ۱۴۳، قطعه‌ی ۸۸ در کنارِ همسرش به خاک سپرده خواهد شد.
این دو ‌گرچه فرزندی نداشتند اما بسیاری از فرزندانِ ایران شاگردِ آنان بودند و در حکمِ فرزندان این دو جاویدنام هستند و انبوه نوشتارهای برجای مانده از این دوبزرگوار هریک به سانِ فرزندی برومند، ماندگار و زیباست.

کتاب‌ها و نوشتارهای استاد عبدالحسین زرین کوب :
نقدِ ادبی :

۱۳۲۳ فلسفه‌یِ شعر یا تاریخِ تطورِ شعر و شاعری در ایران
۱۳۳۸ نقدِ ادبی
۱۳۴۳ با کاروانِ حُله (جُنگی از نقدِ ادبی)
۱۳۴۶ شعرِ بی‌دروغ، شعرِ بی‌نقاب
۱۳۴۹ از کوچه‌یِ رندان (بحث و بررسی و نقدِ اشعارِ حافظِ شیراز و تشریحِ شرایطِ سیاسی و اجتماعیِ شیراز در زمانِ شاه مسعود)
۱۳۶۳ سیری در شعرِ فارسی (بحثی انتقادی در شعرِ فارسی و تحوّلِ آن با نمونه‌هایی از شعرِ شاعران)
۱۳۶۴ سِرّ ِنی (نقد و شرحِ تحلیلی و تطبیقیِ مثنویِ معنوی)
۱۳۶۶ بحر در کوزه (نقد و تفسیرِ قصّه‌ها و تمثیلاتِ مثنویِ معنوی)
۱۳۷۰ پله‌پله تا ملاقاتِ خدا (درباره‌یِ زندگی، سلوک و اندیشه‌یِ مولانا و نحوه‌یِ آشناییش با شمسِ تبریزی و نیز سرگذشتِ شاگردانِ مولانا حسام‌الدینِ چلبی و صلاح‌الدینِ زرکوب)
۱۳۷۲ پیرِ گنجه، در جستجویِ ناکجاآباد (سرگذشتِ نظامیِ گنجه‌ای و بررسیِ سروده‌ها و نوشتارهایِ وی و نیز پژوهش و بررسیِ تاریخِ آن دوران)
۱۳۷۲ آشنایی با نقدِ ادبی
۱۳۷۵ از گذشته‌یِ ادبیِ ایران
۱۳۷۷ از نی‌نامه
۱۳۷۸ دیدار با کعبه‌یِ جان (درباره‌یِ زندگی، اندیشه، سروده‌ها و نوشتارهایِ خاقانیِ شروانی)
۱۳۸۱ نامور نامه (درباره‌یِ فردوسی و شاهنامه)

تاریخِ ایران :

۱۳۳۰ دو قرن سکوت (درباره‌یِ رویدادهایِ تازشِ عرب‌ها به ایران و پیامدهایِ دو سده پس از آن)
۱۳۴۳ تاریخِ ایرانِ بعد از اسلام
۱۳۵۴ فتحِ عرب در ایران
۱۳۶۴ تاریخِ مردمِ ایران (۲ جلدی)
۱۳۷۳ روزگاران (تاریخِ ایران از آغاز تا برافتادنِ سلطنتِ پهلوی)
۱۳۷۵ دنباله روزگاران ایران (تاریخِ ایران از آغاز تا برافتادنِ سلطنتِ پهلوی)
۱۳۷۵ روزگارانِ دیگر
۱۳۸۶ آشنایی با تاریخِ ایران

تاریخِ اسلام :

۱۳۴۶ بامدادِ اسلام
۱۳۴۸ کارنامه‌یِ اسلام

اندیشه :

۱۳۴۲ ارزشِ میراثِ صوفیه
۱۳۵۳ فرار از مدرسه
۱۳۵۷ جستجو در تصوفِ ایران
۱۳۶۹ در قلمروِ وجدان (سیری در باورها، دین‌ها و اسطوره‌ها)
۱۳۷۷ شعله‌یِ طور

ترجمان :

۱۳۲۶ بنیادِ شعرِ فارسی
۱۳۲۸ ادبیاتِ فرانسه در قرونِ وسطی
۱۳۲۸ ادبیاتِ فرانسه در دوره‌یِ رنسانس
۱۳۲۹ م‍ت‍اف‍ی‍زی‍ک‌ از ف‍ل‍ی‍س‍ی‍ن‌ ش‍ال‍ه‌
۱۳۳۲ شرحِ قصیده‌یِ ترساییه‌یِ خاقانی
۱۳۳۷ فنِ شعرِ ارسطو
۱۳۵۷ ارسطو و فنِ شعر

جُنگِ نوشتارها :

۱۳۵۱ یادداشت‌ها و اندیشه‌ها
۱۳۵۲ نه شرقی، نه غربی، انسانی
۱۳۵۶ از چیزهایِ دیگر (چند یادداشتِ پراکنده)
۱۳۶۳ با کاروانِ اندیشه
۱۳۶۵ دفترِ ایام (جُنگی از گفتارها، اندیشه‌ها، و جستجوها)
۱۳۶۸ نقش بر آب (جستجویی چند در باره‌یِ حافظ، گلشنِ راز، گذشته‌یِ نثرِ فارسی و ادبِ تطبیقی)
۱۳۷۶ حکایت هم‌چنان باقی

نوشته‌هایِ ادبی و تاریخ‌نگاری :

۱۳۴۷ تک درخت
۱۳۵۴ تاریخ در ترازو

کتاب‌ها :

۱. کمال‌الدین بهزاد (تحقیق در احوال و آثار بهزاد در محیط هرات عهد شاهرخ) از انتشارات وزارت فرهنگ و هنر (چاپ دوم انتشارات هیرمند).
۲. چهره مسیح در ادب فارسی (چاپ دوم انتشارات سخن).
۳. ترجمه کتاب شرق نزدیک در تاریخ (یک سرگذشت پنج هزار ساله اثر پروفسور فیلیپ حتی استاد سابق دانشگاه پرینستون) از انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
۴. ترجمه کتاب جهان اسلام اثر برتولد اشپولر از انتشارات امیرکبیر.

نوشتارها :

۱. چه کسی را دوست دارید (پاسخ به اقتراح مجله سخن) سال ششم ـ شماره ۱ ـ اسفند ۱۳۳۳.
۲. طومارهای بحرالمیت ترجمه از کارل گئورک کون سخن ـ سال ۱۱ ـ شماره ۸ و ۹ آذر و دی ۱۳۳۹.
۳. لغت‌نامه آئین مسیح در زبان فارسی در نشریه فرهنگ ایران زمین جلد هشتم ـ سال ١٣٣٩.
۴. مقایسه میان داستانهای ایرانی و دانمارکی ترجمه از آرتور کریستین سن راهنمای کتاب ـ سال چهارم ـ شماره ۳ ـ تیرماه ۱۳۴۰ و سال چهارم ـ شماره ۵ و ۶ ـ مرداد و شهریور ۱۳۴۰.
۵. کارنامه بزرگان ایران (نقد کتاب) راهنمای کتاب ـ سال پنجم شماره دوم ـ اردیبهشت ۱۳۴۱.
۶. یک سند تازه درباره بهزاد با تحلیلی از احوال و آثار او راهنمای کتاب ـ سال پنجم ـ شماره ۸ و ۹ آبان و آذر ۱۳۴۱.
۷. ایران و سیاحتنامه‌ها. راهنمای کتاب سال ۶ ـ شماره هشتم ـ آبان ۱۳۴۲.
۸. ویژگیها و منشأ پیدایش سبک مشهور به هندی در سیر تحول شعر فارسی، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد ـ سال ٩ ـ شماره دوم ـ تابستان ۱۳۵۲.
۹. اسلام (نقد کتاب برنارد لوئیس) راهنمای کتاب ـ سال ١٧ ـ شماره ۱۰ و ۱۲ دی ـ اسفند ۱۳۵۳.
۱۰. چند نکته در باب شیوه غزلیات مولانا در جشن‌نامه محمد پروین گنابادی ـ تهران، ۱۳۵۴.
۱۱. ملاحظاتی در باب سبک عراقی در شعر فارسی در «ارمغانی برای زرین‌کوب» خرم‌آباد ـ ۱۳۵۵.
۱۲. چند نکته درباره اسرارالتوحید و شیخ ابوسعید هفتمین کنگره تحقیقات ایرانی جلد اول ـ تهران ـ ۱۳۵۶.
۱۳. چند نکته در باب سبک خراسانی در شعر فارسی جشن‌نامه استاد مدرس رضوی ـ تهران ـ ۱۳۵۶.
۱۴. به یاد شادروان دکتر حمید زرین‌کوب کیهان فرهنگی ـ سال ۳ ـ شماره ۷ مهر ۱۳۶۶.
۱۵. گفتگو درباره حافظ کیهان فرهنگی سال ۵ ـ شماره ۸ آبان ۱۳۶۷.

***
جشن نوروز از سال آینده در تاق کسرا برگزار خواهد‌ شد.

ز سال آینده جشن جهانی نوروز در کنار تاق خسرو (طاق کسری) یا ایوان مدائن برگزار خواهد شد.

به گزارش کانال جشن‌های ایرانی، از نوروز سال آینده، به کوشش همه کشورها و سرزمین‌های وارث فرهنگ و تمدن ایرانی، جشن جهانی نوروز در کنار تاق خسرو (طاق کسری) به‌عنوان نماد شکوهمندی ایران بزرگ فرهنگی، برگزار خواهد شد.

دبیرخانه اتحادیه کشورهای وارث تمدن ایرانی یا «نوروزستان» با اعلام این خبر افزود:

در سالی که گذشت، در رسانه‌ها خبرهایی از تخریب و ریزش بخش‌هایی از تاق خسرو منتشر شد که نگرانی همه دوستداران فرهنگ و تمدن ایرانی را برانگیخت، تا آنجا که در آستانه سفر رئیس جمهور و وزیر امورخارجی به عراق، گروه‌های مختلف مردم خواهان اعلام آمادگی سازمان میراث فرهنگی ایران برای مرمت این اثر ارزشمند و دیرینه فرهنگ و تاریخ ایران شدند.

به دنبال این درخواست سازمان میراث فرهنگی بنا به اهمیت موضوع، جلسه فوق‌العاده‌ای تشکیل داد و با تخصیص بودجه کافی نسبت به مرمت فوری تاق خسرو اقدام نمود.

پس از اقدام سازمان میراث فرهنگی ایران با همکاری دولت عراق برای مرمت تاق خسرو، کشورهای برگزارکننده نوروز اعم از ایران، تاجیکستان، افغانستان، آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، ترکیه و چند کشور دیگر اعلام کردند که از سال آینده جشن بزرگ نوروز را به نشانه همبستگی همه برگزارکنندگان آن در پیشگاه تاق خسرو برگزار خواهند کرد.

گفتنی است، تاق خسرو یا ایوان مدائن برجسته‌ترین یادگار شاهنشاهی ساسانی، در تیسفون در کشور عراق کنونی واقع است و عریض‌ترین تاق در معماری باستان است که در زمان ساسانیان جایگاه برگزاری دیدارهای کشوری و همچنین محل برگزاری جشن‌های ایرانی مانند نوروز در پیشگاه شاهنشاه ساسانی بوده‌است.

متاسفانه پیش از این، دولت‌های عراق و ایران هیچ تلاش مشترکی برای ثبت مشترک این اثر جهانی در فهرست میراث جهانی یونسکو نکرده بودند. اما از آنجا که این بنا در خاک عراق قرار دارد و تنها آن کشور می‌تواند برای ثبت آن اقدام کند، وزارت فرهنگ عراق به درخواست موکد ایران در خصوص ضرورت ثبت تاق خسرو در فهرست میراث جهانی یونسکو پاسخ مثبت داده و پرونده ثبت تاق خسرو را به یونسکو ارائه کرده است.

برگزاری جشن جهانی نوروز که به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل نیز رسیده است در تاق خسرو، فرصت مغتنمی برای همبستگی بیشتر همه کشورها و سرزمین های برگزارکننده نوروز یا نوروزستان خواهد بود.

***
حزب پان ایرانیست
همبستگی‌ ملی‌ . یکپارچگی ایران . حاکمیت ملت
هم میهن گرامی‌: برای ایرانی یکپارچه، آزاد، آباد، سربلند و دمکرات با حاکمیت ملت به ما بپیوندید
کنون ای هم وطن ای جان جانان / بیا با ما بگو پاینده ایران

درخواست هموندی
https://paniranism.info/%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%87%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C

نامه پان ایرانیسم در شبکه های اجتماعی

تارنما: www.paniranism.info
فیسبوک: facebook.com/nameh_paniranism
تویتر: twitter.com/paniranism
تلگرام: t.me/Naameh_Pan